Ca sỹ Lý Thu Thảo
Đã có giai đoạn, chỉ cần mở YouTube là khán giả lập tức nhìn thấy đường đua khốc liệt của nhạc Việt ngay trên tab Thịnh hành. Không cần số liệu hay chuyên môn, vị trí #1 Trending đủ để xác định ai đang “cai trị” Vpop tuần đó. Mỗi lần Sơn Tùng ra mắt, Jack trở lại, Hoàng Thuỳ Linh xây thêm một vũ trụ văn hoá hay Hương Giang tiếp tục câu chuyện drama, tab Thịnh hành trở thành bảng tỉ số quốc dân.
Một ca khúc leo lên top 1 lập tức trở thành một “sự kiện nhỏ”. Fan chia ca cày view, nhãn hàng âm thầm theo dõi để tìm gương mặt hợp tác, báo chí chuẩn bị sẵn những cụm từ quen thuộc: “càn quét top trending”, “soán ngôi YouTube”. Tâm lý thành tích ấy vừa nuôi sống niềm tự hào fandom, vừa tạo nên cả một nền công nghiệp drama xoay quanh thứ hạng.
Rồi một ngày, tab Thịnh hành biến mất khỏi giao diện chính. Người dùng vẫn có thể truy cập thông qua các trang thống kê nước ngoài, nhưng cảm giác “đang xem giải đấu lớn” thì không còn. Không còn cảnh cả newsfeed nín thở chờ một MV nhảy hạng, không còn màn soán ngôi trong đêm khiến cộng đồng thức trắng để cap màn hình. Mọi thứ từ mặt tiền chuyển vào hậu trường của những người thực sự kiên nhẫn theo dõi chart.
Nếu phải chọn một giai đoạn hoàng kim của Vpop, đó chính là lúc Top Trending vận hành như một giải V.League thu nhỏ. Mỗi đợt comeback là một vòng đấu, từng vị trí #1 giống như chiếc cúp vô địch tạm thời. Thị trường thời ấy chỉ quan tâm một câu hỏi đơn giản: “Top 1 chưa? Và trụ bao lâu?”
Không ai bàn sâu về doanh số album hay streaming đa nền tảng; tất cả cùng nhìn một điểm: Thịnh hành YouTube. Các màn rượt đuổi kinh điển như Chạy Ngay Đi – Bùa Yêu, sự bất ngờ khi Đom Đóm đánh bại Chúng Ta Của Hiện Tại, hay “hiện tượng” Độ Ta Không Độ Nàng bùng nổ với hàng loạt bản remix – cover, đã biến Top Trending thành đấu trường văn hoá đúng nghĩa. Có thời điểm, Cần Một Lý Do vừa đứng #1, vừa giữ kỷ lục dislike – minh chứng rằng Trending đo mức độ quan tâm, không phải tình cảm.
Nhưng giá trị lớn nhất của Top Trending nằm ở việc nó tạo ra một nghi lễ tập thể. Fandom hẹn giờ G, set báo thức, cùng cày view, cùng đếm từng mốc 24 – 48 giờ. Khoảnh khắc MV lên #1 luôn là thời điểm ăn mừng tập thể: status cảm ơn, fanmade rợp mạng xã hội, báo chí đồng loạt gọi tên.
Trong một thị trường phân mảnh, Top Trending là chiếc đồng hồ chung của Vpop – nơi mọi người nhìn vào cùng một bảng điểm.
Đơn giản vì ở Việt Nam, YouTube là… radio hình quốc dân.
Ở thành phố, người dùng xem MV, reaction, live, karaoke trong cùng một hệ sinh thái. Ở nông thôn, YouTube vang lên từ quán cà phê võng, quán nhậu, xe khách, loa kéo – chỉ cần gõ tên bài hát và bấm video đầu tiên. YouTube phù hợp thói quen nghe nhìn đại chúng hơn bất kỳ nền tảng streaming nào.
Trong khi đó, Spotify, Apple Music hay YouTube Music vẫn là “câu lạc bộ nhỏ” của giới trẻ thành thị – nơi bảng xếp hạng chỉ là danh sách chữ, không thumbnail, không bình luận, không drama. Cảm giác cộng đồng vì vậy không thể so sánh.
Thị trường album vật lý cũng không đủ mạnh để tạo ra một hệ thống Billboard đúng nghĩa. Bởi thế, Top Trending trở thành thước đo duy nhất vừa dễ hiểu, vừa dễ khoe, vừa tạo ra câu chuyện.
Khi Top Trending biến mất khỏi giao diện chính, cuộc đua không mất đi mà chuyển vào những bảng dữ liệu ít người biết, những dashboard khô khan chỉ dân trong nghề mới theo dõi. Thứ hạng vẫn thay đổi, nhưng khán giả đại chúng gần như không còn thấy trận đấu.
Cùng lúc, sự chú ý bị phân tán:
TikTok tạo ra hit 15 giây
Spotify và Apple Music có bảng xếp hạng riêng
Thuật toán YouTube cá nhân hoá mạnh mẽ
Không còn một điểm hội tụ chung để xác định “bài đang thống trị Việt Nam”. Thay vào đó chỉ có: hit TikTok, hit Spotify, hit fandom này, hit cộng đồng kia.
Kết quả: nhạc vẫn hot, nhưng hot theo kiểu cục bộ. Mạng xã hội cũng mất đi những cuộc tranh luận ồn ào mà vô hại – thứ từng tạo nên sự sôi động của thời Top Trending.
Với nghệ sĩ, khoảng trống rõ rệt hơn: #1 Trending từng là chiếc “cúp” dễ truyền thông, dễ chứng minh vị thế. Khi không còn vạch đích chung, mỗi chiến dịch âm nhạc mất đi cảm giác sự kiện văn hoá và chỉ còn là một bản phát hành mới trôi qua feed từng người.
Việt Nam hiện chưa có một bảng xếp hạng duy nhất được công nhận rộng rãi như Billboard. Các chart riêng của từng nền tảng giống những mảnh gương phản chiếu từng nhóm người nghe, nhưng không tạo được bức tranh chung.
Điều đáng tiếc là chúng ta dần mất những khoảnh khắc “quốc dân” – thời điểm cả nước cùng nghe, cùng thảo luận, cùng mừng hay cùng tranh cãi về một ca khúc.
Thời Top Trending đã khép lại. Câu hỏi không phải là bao giờ nó quay lại, mà ai sẽ dựng nên bảng xếp hạng mới cho nhạc Việt – và phải dựng theo luật chơi nào.
Một mô hình khả thi:
Tính điểm dựa trên nhiều nguồn: YouTube, Spotify, Apple Music, YouTube Music, TikTok…
Công bố theo tuần/tháng
Có tổng kết cuối năm
Có câu chuyện, phân tích, bối cảnh văn hoá đi kèm
Vai trò quan trọng lúc này thuộc về truyền thông – những đơn vị có thể kể câu chuyện đằng sau con số, giúp bảng xếp hạng trở thành chất liệu văn hoá, chứ không chỉ là bảng điểm cuối kỳ.
Top Trending từng là sân khấu trung tâm của Vpop: hỗn loạn nhưng đầy năng lượng. Khi sân khấu ấy biến mất, nếu không có một cấu trúc mới được xây dựng tốt hơn, Vpop có thể bước vào thời kỳ nghe nhiều nhưng nói ít – sản phẩm nhiều nhưng thiếu những khoảnh khắc chung.
Và với một nền âm nhạc đại chúng, thứ đáng sợ không phải là mất một cái tab – mà là mất đi cảm giác chúng ta đang cùng nhau nghe chung một bản nhạc.
null
Guest
null
null
Guest
concus
null
null
